Yanma; yanıcı maddenin ısı ve oksijenle birleşmesinden meydana gelen kimyasal bir olaydır. Yanma kontrol altında yararlı bir olgu iken, kontrolden çıkması halinde ise yanma YANGIN’a dönüşmekte ve kısa sürede ulaştığı boyutlarla afet halini alarak can ve mal kaybına neden olmakta, temas ettiği ve etki alanındaki her şeyi yok etmektedir.
YANMANIN ŞARTLARI
Yanmanın meydana gelebilmesi için üç şartın bir arada olması gerekmektedir. Bu şartlar yanıcı madde, ısı ve oksijendir. Şartlardan herhangi birisinin bulunmaması veya yeterli miktarda olmaması halinde yanma olayı meydana gelmez.
Bu olay yanma üçgeni ile aşağıdaki şekilde izah edilebilir.
YANGIN NEDİR?
Kontrolden çıkmış yanma olayına “YANGIN” denir.
Bir cismin yanabilmesi için, en az ortamda % 14-18 oranında OKSİJEN bulunması gereklidir. (Normal şartlar altında, havada bulunan OKSİJEN oranı % 21’dir.)
YANGINLARIN SINIFLANDIRILMASI:
Yangının türü yanmakta olan maddeye göre değişir. Bu nedenle yangınları 4 sınıfta toplayabiliriz.
1- A SINIFI:
Katı yanıcı maddeler yangını; bu sınıftaki maddeler genel olarak ısı etkisi ile yanıcı buhar veya gaz çıkartmakta ve oksijen ile birleşmeleri halinde yanma olayı meydana gelmektedir. (Çeşitli odun, kereste, ham ve mamul tekstil maddeleri kağıt vb.) Bazı yanıcı maddeler ise önce eriyerek sıvı hale geçmekte daha sonra buhar haline geçerek yanmaktadır (Parafin, mum ve katı yağlar). Bazıları ise doğrudan buhar haline geçerek yanmaktadır.(Naftalin). A Sınıfı yangınlar soğutma ve yanıcı maddenin uzaklaştırılması ile kontrol edilir, Kuru Kimyevi Toz veya su ile söndürülür.
2- B SINIFI:
Sıvı yanıcı maddeler yangını genellikle buharlaştıktan sonra yanarlar ve çoğu normal havada buharlaşırlar. Gazyağı, benzin, mazot, fuel-oil, madeni yağlar, alkol, tiner, vernik, boyalar vb. maddeler). Bazıları ise örneğin benzin -7 santigrat derecede buharlaşmaya başlar ve 41 santigrat derecede alevlenir. Bu gruptaki yanıcılar katı yanıcı maddelere göre daha kolay ve hızlı yanarlar. Sıvı yanıcı maddelerin bir çoğunun buharı havadan ağırdır. B u tür yangınlar soğutma, sis halinde su ile boğma, CO2, köpük kuru kimyevi toz ile söndürülür.
3- C SINIFI:
Gaz haldeki yanıcı maddeler yangını; likit petrol gazı, doğal gaz, havagazı, hidrojen vb. gibi yanabilen gazların oluşturduğu yangınlardır. Diğer yanıcı maddelere oranla daha hızlı ve daha kolay yanarlar. Oksijenle temasları çok küçük kitleler halinde olmadığı takdirde yanmaları patlama şeklinde olacaktır. Zehirleme özellikleri vardır. Elektrikli makine ve hassas cihazların yangınları da bu sınıfa girer. Kuru kimyevi toz halon 1301, halon 1211 kullanılarak söndürülür.
4- D SINIFI:
Yanabilen hafif metaller yangını; Sodyum, potasyum, titanyum, alüminyum, magnezyum, vb. gibi hafif metallerin vb. alaşımların yanması ile oluşan yangınlardır. Kuru kimyevi tozlar bu yangınları söndürmede kullanılır. Elektrik yangınlarında elektrik akımı kesildikten sonra yanmaya devam eden maddenin cinsine göre yukarıda izah edilen yangın söndürme yöntemlerinden uygun olanı kullanılır.
YANGIN SÖNDÜRME USULLERİ (PRENSİPLERİ)
Yangın olayını ortadan kaldırabilmek için yanmanın şartlarında belirtilen üç esasın birisinin yok edilmesi gerekmektedir. Bu esasları hatırlayacak olursak yanma olayının meydana getiren yanıcı madde, ısı ve oksijenden herhangi bir tanesinin ortadan kaldırılması yangın üçgeninde de izah edildiği gibi yanmayı ortadan kaldıracaktır. Bu temele dayanılarak yangın söndürme prensiplerini şu şekilde izah edebiliriz.
- Soğutarak söndürme (Isıyı azaltma veya ortadan kaldırma):
- Su ile soğutma,
- Yanıcı maddeyi dağıtma,
- Kuvvetli üfleme.
- Havayı Kesme (Oksijeni yok etme veya oranını düşürme):
- Örtme,
- Boğma,
- Oksijeni azaltma.
- Yanıcı maddeyi ortadan kaldırma:
- Yanıcı maddeyi ısıdan ayırmak,
- Ara boşluğu meydana getirmek.
Yangın Söndürme Cihazlarının Yerleştirilmesi:
Yangın Söndürme Cihazlarının bir bina veya tesis içinde yerleştirilmelerinde aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulmalıdır.
1) Yangın çeşitlerine uygun olmalıdır.
2) Çabuk ve/veya kolay ulaşılır yerlere konulmalıdır.
3) Yerleri hiç değiştirilmemeli ve bu yerler kırmızı boya ile boyanmalıdır.
4) Duvarlara asılması halinde zeminden asam halkasına olan uzaklığı 190 cm’yi geçmeyecek şekilde ayarlanmalıdır.
5) Yangın çıkması olasılığı olan yerin yakınına konulmalı, makine, tezgah, malzeme ve kapı arkasına konulmamalıdır. Ayrıca güneş ve nemden uzak tutulmalıdır.
YANGIN GÜVENLİĞİ HAKKINDA GENEL TEDBİRLER
- Yangının veya yangından doğabilecek kayıpların önlenmesi veya azaltılabilmesi için öncelikle yangına neden olabilecek faktörlerin ortadan kaldırılması veya yangına hemen müdahale edilebilecek tedbirlerin alınması gerekmektedir.
- Bakanlık merkez ve taşra teşkilatı ile bağlı kuruluş hizmet binalarının yangınlardan korunma, söndürme ve kurtarma ile ilgili faaliyetlerdeki yetki ve sorumluluklar bu konudaki çeşitli mevzuatta belirtilmiştir. Bununla beraber yangınlarda can ve mal kaybının önlenmesi ve azaltılması, bina ve tesislerin yangından korunması amacıyla Bakanlık merkez ve taşra teşkilatı ile bağlı ve ilgili kuruluşlardaki en yüksek amirler bina ve tesislerinde aşağıda belirtilen önlemleri de almakla görevli ve yükümlüdürler.
